Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Bu makalede dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu’nun (ADHD-Attention Deficit Hyperactivity Disorder-) belirtileri ve etkileri nelerdir, tedavisi nasıl olur, bunları irdeleyeceğiz.

Eğer son zamanlarda sıklıkla geç kalıyorsanız, unutkan, dağınık ve sorumluluklarını yerine getirmekte zorlanan birisine dönüştüyseniz, sizde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olabilir.

[alert-note]Yazıda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun Türkçe kısaltmasını (DEHB) kullanacağız.[/alert-note]

DEHB bir çok yetişkinde meydana gelebilmektedir, bu rahatsızlık kişinin özel yaşamını, iş hayatını, eğitimini ciddi derecede kötü yönde etkileyebilir. Ancak, rahatsızlığı yenmek imkansız değil, DEHB ile mücadelenin ilk şartı da bu rahatsızlığın ne olduğunu öğrenmekten geçiyor.

Dikkat eksikliği sadece çocuklarda meydana gelen bir rahatsızlık değildir, eğer çocukluk döneminizde DEHB tanısı konmuşsa, yetişkin döneminizde DEHB’in bazı semptomlarını taşımanız gayet olası. Eğer çocukluk döneminde böyle bir tanı konmadıysa bile, yetişkin dönenimizde rahatsızlık meydana gelebilmektedir.

DEHB İle İlgili Mitler ve Gerçekler

[alert-announce]

Mit 1: DEHB sadece irade eksikliğidir. DEHB’li kişiler sadece ilgilerini çeken konulara dikkat kesilirler. Eğer gerçekten isterlerse diğer konulara da dikkat kesilebilirler.

Gerçek 1: DEHB irade eksikiğinden kaynaklanan bir rahatsızlık olarak görülebilir ancak gerçekte öyle değildir. Aslında DEHB beyinde kimyasal bir problemden kaynaklanır.

Mit 2: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan insanlar eğer biraz zeki ve akıllıysalar kolaylıkla bu rahatsızlığın üstesinden gelebilirler.

Gerçek 2:  Rahatsızlığın zeki olmakla, bilgili olmakla, akıllı olmakla bir alakası yoktur. DEHB  bir çok zeka düzeyinden insanı etkileyebilir. Kişiler hayatlarının belli bir dönemlerinde DEHB’in kimi semptomlarına sahip olabilirler, ancak yeterli sayıda semptomların kronikleşmesi durumunda kişiye DEHB teşhisi konulur.

Mit 3: DEHB’i olan birisi aynı zamanda depresyon, kaygı problemleri ya da diğer psikolojik hastalıklara sahip olamaz.

Gerçek 3: DEHB tanısı koymuş kişinin diğer psikolojik rahatsızlıklardan muzdarip olması  diğer kişilere oranla 6 kat daha fazladır. DEHB genellikle diğer psikolojik hastalıklarla iç içe gelişir.

Mit 4: Çocuklukta DEHB tanısı konmadıysa, yetişkin dönemde bu rahatsızlık oluşmaz.

Gerçek 4: Birçok yetişkin farkında olmadan dikkat ekiskliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip olabilir. Bu hayatlarını kötüleştirdiği gibi, durumun kanıksanması diğer rahatsızlıkları beraberinde getirir. O sebeple, tanı bu rahatsızlıkta çok önemlidir.

[/alert-announce]

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun Yaygın Belirtileri

Bu başlık altında belirtileri yan-başlıklar halinde ayırdık, ve her birini ayrı ayrı inceledik.

A) Yoğunlaşmada Zorluk

DEHB’li yetişkinler yapmak istedikleri bir şeye yoğunlaşmakta zorluk yaşarlar. Çok kısa sürede konuyla alakasız olan şeylerden dikkatleri dağılır. Kısa sürede bir konudan başka konuya atlarlar ve çabuk sıkılırlar. Dikkat eksikliğinin ve yoğunlaşma zorluklarının belli başlı belirtileri şunlardır:

• Dalmak. Bir konuşma sırasında bile gerçekleşebilir. Karşı taraf konuşurken, belli bir noktaya gözünüzü dikip, farkında olmadan dalmakla örneklendirebiliriz.
• Uç derecede dikkat dağılımına eğilim.
• Dinlerken ve okurken yoğunlaşamama
• Her ne kadar kolay olsa da, bir işi yapamama.
• Detayları gözden kaçırmak, üstünkörü yaklaşmak
• Kötü dinleyicilik, konuşulan konuları hatırlamakta zorluk çekmek.

B) Aşırı Yoğunlaşma

DEHB’li kişilerin yoğunlaşma problemi yaşadığını biliyor olabilirsiniz, ama işin başka bir yüzü daha var: Aşırı yoğunlaşma. Eğer belli bir iş ödül vaat ediyorsa ya da kişiye uyarıcı etki yapıyorsa,  DEHB’li kişi buna aşırı derece yoğunlaşabilir. Aslında, aşırı yoğunlaşma, dikkat dağınıklığı için bir savunma mekanizmasıdır. Örneğin diğer işler-iş toplantısı, ödev, tez hazırlama, sınava çalışma vs- yapılmayı beklerken, alakasız bir şekilde bir kitaba, bir TV programına, bir konuya aşırı derecede yoğunlaşırlar. Bu kişinin dikkat eksikliğinin yarattığı kaostan kendini kurtarmaya çalışmasının bir sonucudur.

C) Dağınıklık ve Unutkanlık

DEHB’ten muzdarip yetişkin kişi için hayat kontrolden çıkmış gibi gözükür. Düzenli olabilmek, öncelikleri belirleyebilmek, belli bir düzen içinde yapılacakları halletmek, bunları akılda tutmak ve zamanı planlayıp verimli kullanabilmek çok zorlayıcıdır. Dağınıklığın ve unutkanlığın yaygın belirtileri şunlardır:

• Yetersiz düzen yetenekleri ( ev, masa, araba, ofis oldukça dağınıktır)
• Ertelemeye eğilimlilik. (2 saat sonra, 5 saat sonra, yarın, yemek yedikten sonra, arkadaşımla görüştükten sonra gibi bahanelerle yapılması gereken işi sıklıkla ertelerler.)
• Bir işi başlatmada ve bitirmede zorluk yaşamak.
• Kronikleşmiş geç kalma.
• Sıklıkla randevuları, son tarihleri, yükümlülükleri unutmak
• Sıklıkla eşyaları yanlış yere yerleştirmek ve yerlerini unutmak, ya da kaybetmek. (Cüzdan, anahtar, kalem, telefon, belge vs)
• Bir işi tamamlamak için gereken süreyi hafife almak.

D) Kendine Hakim Olamama

Bu yan-başlıktaki belirtilerden muzdaripseniz, davranışlarınızı, yorumlarınızı, cevaplarınızı kontrol etmekten güçlük çekiyor olabilirsiniz. Düşünmeden konuşuyor, ya da sonuçlarına aldırış etmeden hareket ediyor olabilirsiniz. Kendinizi başkalarını rahatsız ederken bulabilirsiniz, normalde söylenmemesi gereken şeyler söyleyebilirsiniz, bir işi aceleye getirerek yapıyor olabilirsiniz. Kendinize hakim olamama sorununuz varsa, sabırlı olmak çok güçtür.  Kendine hakim olamamanın belirtileri şunlardır:

• Sıklıkla başkaların sözünü kesmek
• Kaba ve söylenmemesi gereken şeyler söylemek
• Bağımlılık eğilimleri göstermek
• Sonuçlarını düşünmeden hareket etmek
• Sosyal alanlarda doğru düzgün bir şekilde davranmakta zorluk çekmek.

E) Duygusal Güçlükler

Bir çok DEHB’li kişi, duygularını kontrol etmekte zorluk çekerler. Özellikle kızgınlık ve hüsran durumlarında bu çok zordur. DEHB’li kişinin duygusal zorluklarının yaygın belirtileri şunlardır:

• Düşük başarı duygusu
• Hüsranla karşılaşıldığında, bununla başa çıkamamak.
• Kolay bir şekilde sinirlenmek ve streslenmek.
• Ruh halinde dalgalanmalar, alınganlık
• Motive kalmada zorluk çekmek
• Eleştiriye aşırı tepki gösterme ve çok duyarlı olma.
• Kısa öfke patlamaları
• Düşük özgüven, güvensizlik hissi

F) Hiperaktivite

DEHB’li yetişkin kişilerde hiperaktivite DEHB’li çocukların yaşadığı şekilde ortaya çıkabilir. Fazlasıyla enerjik, yerinde duramayan bir kişi haline gelebilir. Ancak, yetişkinlerde bu rahatsızlığın hiperaktivitesi daha uyanık ve saklı bir şekilde meydana gelebilir. DEHB’li kişilerde hiperaktivitenin yaygın belirtileri:

• ruhsal olarak dinlenmek nedir bilmemek, ajitasyon, kışkırtma.
• Risk almaya eğilimli olmak
• Kolayca sıkılmak
• Akılda bir çok düşüncenin yarışır gibi ortaya çıkması
• Yerinde duramamak, oturmakta güçlük çekmek.
• Şiddetli bir şekilde heyecan arzulamak
• Çok konuşmak
• Aynı anda bir çok şeyle uğraşmak, bir çok şeyi yapmaya çalışmak.

[alert-warning]DEHB’ten muzdarip olmak için illaki Hiperaktiviye sahip olmaya gerek yok!

DEHB’li yetişkinler, DEHB’li çocuklardan çok daha az hiperaktiftirler. Aslında, bu rahatsızlığa sahip yetişkinlerin çok azı hiperaktivitenin semptomlarını gösterirler. Lütfen yukarıdaki semptomların / belirtilerin bir veya birden fazlasına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız, sizde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olabileceği ihtimalini göz ardı etmeyiniz. Bu belirtiler illaki hiperaktivite belirtileri göstermeyebilir, yine de DEHB’ten muzdarip olabilirsiniz. [/alert-warning]

Yetişkinlerde DEHB’in Etkileri

DEHB’in çok geniş bir etki alanı vardır. Tanısı konulmamış, tedavi edilmemiş DEHB kişilerin hayatlarının her alanında sorunlar ortaya çıkarabilir.

• Bedensel ve Ruhsal Sağlık Problemleri: DEHB’in belirtileri çok geniş kapsamlı sağlık problemlerine katkı sağlayabilir, örneğin; kompülsif yeme, madde kullanımı, kaygı problemleri, kronik stres ve tansiyon ve düşük özgüven. Ayrıca, doktor randevularını atlamaktan, önemli check- upları ihmal etmekten, tıbbi talimatları görmezden gelmekten ve hayati derecede önem taşıyan ilaçları almayı unutmaktan dolayı sorunlar yaşayabilirsiniz.
• İş ve Maddi Sorunlar: DEHB’li yetişkinler sıklıkla iş hayatlarında zorluk yaşarlar, kendilerinde güçlü bir şekilde yetersiz başarı hissi hakimdir. Bir işte tutunmada, işin kurallarına uymada, projeleri son teslim tarihlerine kadar tamamlamada, 9-5 iş hayatına alışmada zorluklar yaşayabilirsiniz. Buna bağlı olarak, finansal sorunlar ortaya çıkabilir ve bu sorunlarla uğraşmakta zorluklar çekebilirsiniz. Ödenmemiş faturalarla, kayıp evraklarla, gecikmiş aidatlarla ve dürtüsel harcamadan dolayı borçlarla sıkıntı yaşayabilirsiniz.
• İlişki Problemleri: DEHB’in ortaya çıkardığı belirtilerden dolayı ilişkinizde daimi şekilde kusurlu taraf olarak bulunmaktan bıkabilirsiniz. Ya da karşı taraf, sizi sorumsuz ve ilgisiz bulduğu için kırılabilir, ilişkilerde bozulmalar ortaya çıkabilir.

DEHB’in geniş kapsamlı etkileri utanmaya, hüsrana, umutsuzluğa, hayal kırıklığına ve özgüven eksikliğine neden olabilir. Hayatınızı hiçbir zaman kontrol altına alamayacağınızı düşünebilirsiniz. Bu sebeple, DEHB tanısı kişinin hayatında çok önemlidir, çünkü kişide umuda ve rahatlamaya neden olur. Ve böylece en azından neye karşı olduğunuzu bilebilirsiniz, ve suçlanılması gerekenin siz olmadığını görebilirsiniz.

DEHB’e Karşı Kendine Yardımcı Olmak

Güzel bir stratejiyle ve DEHB’in zorlu taraflarını anlayarak hayatınızda önemli değişiklikler yapabilirsiniz. Bir çok DEHB’li yetişkin DEHB’in belirtileri ile başedebilmek için anlamlı yollar keşfedebiliyorlar. Kendi başınıza bu rahatsızlığın semptomlarıyla baş edebilir, onları kontrol altına alabilirsiniz.

• Egzersiz ve Doğru Beslenme: Düzenli ve doğru beslenme ruh halinizdeki dalgalanmayı engellemek için ve egzersiz de bedeninizi sakinleştirmek ve agresifliği ve enerjiyi atmak için size yardımcı olabilir.
• Düzenli ve Yeterli Uyuma: Yorulduğunuz zaman yoğunlaşmakta, stres ile baş etmede daha fazla zorlanırsınız. Kendinizi günde 7-8 saat uyuyarak destekleyin.
• Daha İyi Zaman İdaresi İçin Pratik: Her şey için tarih çizelgeleri oluşturun. Küçük işler için bile bunu yapın. Alarm kurarak işlerin devamını sağlayın. Düzenli olarak mola verin. Bir işi tamamlamak için gereken süreyi hafife almayın, ya da erteleme yapmayın. Her şeyi not alarak planlayın, önceliklerinizi bu şekilde belirleyin.
• İlişkilerinizi Düzeltmeye Çalışın: Arkadaşlarınızla yapacağınız aktiviteleri programlayın, sözlerinizi tutun. Bir konuşma esnasında tetikte olun, başkaları konuşurken onları dinleyin ve sözlerini kesmeyin. Size karşı anlayışlı olan ve hastalığınızın zorluklarını anlayan arkadaşlarınızla ilişkilerinizi güçlendirin.
• Destekleyici Bir Çalışma Ortamı Oluşturun: Sıklıkla kullanacağınız listeler oluşturun, listeleri önemlilik sırasına göre renkle vurgulayın, eğer mümkünse sizi en çok motive eden işi yapmaya çalışın.

Eğer kendi başınıza DEHB’in üstesinden gelmeye çalıştıysanız ve hala bu rahatsızlığın belirtilerini yaşıyorsanız, profesyonel yardım almalısınız.

[toggle title=”PAYLAŞIN”]Bu yazıyı paylaşarak belki teşhisi konulmamış bir çok DEHB’li kişiye yardımcı olabilirsiniz Eğer siz de DEHB’ten muzdaripseniz lütfen bizimle düşüncelerinizi ve deneyimlerinizi paylaşmaktan çekinmeyin.[/toggle]

 

Ayrıca dex forte ilacı hakkında bilgi edinebilirsiniz..